The Universal Declaration of Human Rights in Lengadocian Occitan from Limousin, France (translated by Joan Cristòu Dourdet):
DECLARACION UNIVERSALA DAUS DRECHS DE l’OME
Preambule
Considerant que de reconéisser la dignitat inerenta a tots los membres de la familha umana e lors drechs egaus e inalienables constituís lo fondament de la libertat, de la justícia e de la patz dins lo monde,
Considerant que de desconéisser e mespresar los drechs de l'òme a menat a de las barbaritats otrajantas per la consciéncia de l'umanitat e que l'aveniment d'un monde onte los èssers umans seràn liures de parlar e de creire, desliurats de la terror e de la misèria, es estat proclamat coma l'aspiracion mai nauta de l'òme,
Considerant qu'es essenciau que los drechs de l'òme siàn aparats per un regime de drech per tau que l'òme siá pas oblijat au suprème recors de se revoutar contra la tirania e l'opression,
Considerant qu'es essenciau d'encoratjar lo desvelopament de las relacions amicalas entre las nacions,
Considerant que, dins la Charta, los pòples de las Nacions Unidas an tornat proclamar lor fe dins los drechs fondamentaus de l'òme, dins la dignitat e la valor de la persona umana, dins l'egalitat daus drechs daus òmes e de las femnas, e que se son declarats resouguts a favorar lo progrès sociau e a instaurar de las melhoras condicions de vita dins una libertat mai bèla,
Considerant que los Estats Membres se son engatjats a assegurar, en cooperacion emb l'Organisacion de las Nacions Unidas, lo respiech universau e efectiu daus drechs de l'òme e de las libertats fondamentalas,
Considerant qu'una concepcion comuna d'aquilhs drechs e libertats es de la màger importància per que se realise plenament aquel engatjament,
l'Assemblada Generala proclama
la presenta Declaracion Universala daus Drechs de l'òme
coma l'ideau comun que tots los pòples e las Nacions deven cerchar a aténher, per fin que tots los individús e totas las institucions, en gardant de contunh aquesta Declaracion presenta a l'esperit s'esfòrcen, per l'ensenhament e l'educacion, de desvelopar lo respiech d’aquilhs drechs e libertats e d'assegurar, per de las mesuras progressivas d'òrdre nacionau e internacionau, la reconeissença e l'aplicacion universalas e efectivas, tant demieg los pòples daus Estats Membres coma demieg los daus territòris plaçats jos lor jurisdiccion.
Article 1
Tots los èssers umans naissen liures e egaus en dignitat e en drechs. Son dotats de rason e de consciéncia e se deven comportar los uns coma los autres dins un esperit de fraternitat.
Article 2
Tota persona se pòt prevaler de tots los drechs e de totas las libertats proclamadas dins la presenta Declaracion, sens p’una distincion de raça, de color, de sèxe, de lenga, de religion, d'opinion politica o d'autra mena, d'origina nacionala o sociala, de fortuna, de naissença o de quala autra situacion que siá.
Se farà pas tanpauc p’una distincion fondada sus l'estatut politic, administratiu e internacionau de país o territòri que la persona ne depend juridicament, qu'aqueu país o territòri siá independent, jos tutèla, non-autonòme o somés a quala limitacion de sobeiranetat que siá.
Article 3
Tot individú a drech a la vita, a la libertat e a la seguretat de sa persona.
Article 4
Degun serà pas tengut en esclavatge ni en servituda; l'esclavatge e lo trafic d'esclaus son defenduts dins totas lors formas.
Article 5
Degun serà pas somés a la tortura, ni a de las penas o tractaments crudeus, inumans o degradants.
Article 6
Tota persona, a qual endrech que siá, a drech a la reconeissença de sa personnalitat juridica.
Article 7
Tots son egaus davant la lei e an lo drech de ne’n obténer la mesma proteccion, sens distincions. Tots an lo drech a una mesma proteccion contra quala discriminacion que siá que viòle la presenta Declaracion e contra tota provocacion a una tala discriminacion.
Article 8
Tota persona a drech a un recors efectiu au près de las jurisdiccions nacionalas competentas contra los actes que viòlen los drechs fondamentaus que li son reconeguts per la constitucion o la lei.
Article 9
Degun pòt pas èsser arrestat, embarrat o exiliat arbitràriament.
Article 10
Tota persona a lo drech, en plena egalitat, que sa causa siá recauguda emb equitat e publicament per un tribunau independent e imparciau, que decidirà, siá de sos drechs e obligacions, siá de la legitimat de tota acusacion portada contra ela en matèria penala.
Article 11
1. Se presumís qu'es innocenta tota persona acusada d'un acte delictuós, tant que sa culpablitat es pas estada establida legalament au cors d'un procès public onte totas las garantidas necessàrias per la siá defensa li seràn estadas asseguradas.
2. Degun serà pas condemnat per de las accions o de mas omissions que, quand fuguèren comesas, constituïssián pas un acte delictuós segon lo drech nacionau o internacionau. S'impausarà pas tanpauc deguna pena mai fòrta que la qu'èra aplicabla au moment que se cometèt l'acte delictuós.
Article 12
Degun serà pas l’objèct d'intrusions arbitràrias dins sa vita privada, sa familha, son domicili o sa correspondéncia, ni d'atacas contra son onor e sa reputacion. Tota persona a drech a la proteccion de la lei contra de las intrusions e de las atacas d'aquela mena.
Article 13
1. Tota persona a lo drech de circular liurament e de chausir sa residéncia a l'interior d'un Estat.
2. Tota persona a lo drech d'abandonar tot país, quitament lo seu, e de tornar dins son país.
Article 14
1. En cas de persecucion, tota persona a lo drech de chercar asili e de beneficiar de l'asili dins d'autres país.
2. Aqueu drech se podrà pas invocar contra una accion judiciària que s'aprendrà vertadièrament a daus crimis de drech comun o a daus actes opausats a las finalitats e aus principis de las Nacions Unidas.
Article 15
1. Tot individú a drech a una nacionalitat
2. Degun pòt pas èsser privat arbitràriament de sa nacionalitat ni dau drech de chamnhar de nacionalitat.
Article 16
1. Tanleu que son maridadors, l'òme e la femna sense cap de restriccion per rason de raça, nacionalitat o religion, an lo drech de se maridar e de fondar una familha. An daus drechs egaus en çò que pertòca au maridatge, pendent lo maridatge e au moment de sa dissolucion.
2. Lo maridatge se podrà contractar ren mas emb lo consentament liure e plen daus futurs espós.
3. La familha es l'element naturau e fondamentau de la societat e a drech a la proteccion de la societat e de l'Estat.
Article 17
1. Tota persona, individualament e collectivament, a drech a la proprietat.
2. Degun pòt pas èsser privat arbitràriament de sa proprietat.
Article 18
Tota persona a drech a la libertat de pensada, de consciéncia e de religion; aqueu drech implica la libertat de chamnhar de religion o de cresença, emai la libertat de manifestar sa religion o sa cresença individualament o en comun, tant en public coma en privat, per l'ensenhament, la practica, lo culte e l'acompliment daus rites.
Article 19
Tot individú a drech a la libertat d'opinion e d'expression, çò qu'implica lo drech d'èsser pas carcanhat per sas opinions e lo de cerchar, de recebre e d'espandre, sens consideracion de frontieras, las informacions e las idèas per quau mejan d'expression que siá.
Article 20
1. Tota persona a drech a la libertat de reünion e d'associacion pacificas.
2. Degun pòt pas èsser oblijat de far partida d'una associacion.
Article 21
1. Tota persona a lo drech de participar a la direccion daus afars publics de son país, siá dirèctament, siá per l'intermediari de representants chausits liurament.
2. Tota persona a drech a consentir, dins de las condicions d'egalitat, a las foncions publicas dau seu país.
3. La volontat dau pòple es lo fondament de l'autoritat daus poders publics; aquela volontat se deu exprimar gràcias a de las eleccions vertadièras que se tendràn periodicament, au sufragi universau egau emb lo vòte secret o una autra procedura equivalenta que garentisse la libertat de vòte.
Article 22
Tota persona, coma membre de la societat, a drech a la seguretat sociala e a la satisfaccion daus drechs economics, sociaus e culturaus indispensables a sa dignitat e au liure desvelopament de sa personalitat, gràcias a l'esfòrç nacionau e a la cooperacion internacionala, segon l'organisacion e los mejans de chada país.
Article 23
1. Tota persona a drech au trabalh, a la chausida liura de son emplec, dins de las condicions equitablas e satisfasentas de trabalh e a la proteccion contra lo chaumatge.
2. Tota persona a drech, sens p’una discriminacion, a un salari egau per un trabalh egau.
3. Tota persona que trabalha a drech a una paia equitabla e satisfasenta que li assegure, a ela emai a la familha una existéncia confòrma a la dignitat umana e que serà completada, se per cas quò es necessari, per tots los autres mejans de proteccion sociala.
4. Tota persona a lo drech de fondar, coma d'autres, daus sindicats e de se sindicar per defendre sos interès.
Article 24
Tota persona a drech au repaus e aus lesers e, particularament, a una limitacion rasonabla de la durada dau trabalh e a de las vacanças periodicas paiadas.
Article 25
1. Tota persona a drech a un niveu de vita que li assegure la santat e lo ben-èsser a ela e a la soá familha, mai que mai per lo minjar, lo vestit, lo lutjament, los suènhs de santat e los servicis sociaus necessaris; a drech tanben a la seguretat per cas de chaumatge, malàudia, invaliditat, vevatge, vielhessa, e dins los autre cas que pèrd los mejans de se ganhar la vita sens zo aver vougut.
2. Las mairs e los pichons an drech a una ajuda e a una assisténcia especialas. Tots los mainatges, nascuts dins lo maridatge o fòra maridatge, benefícian de la mesma proteccion sociala.
Article 26
1. Tota persona a drech a l'educacion. L'educacion deu èsser a gratis, au mens en çò que pertòca a l'ensenhament elementari e fondamentau. L'ensenhament elementari serà obligatòri. L'ensenhament tecnic e professionau serà generalizat; l'ensenhament superior serà dubèrt a tots d'un biais parièr, en foncion daus meritis de chadun.
2. L'educacion aurà coma finalitat lo plen desvelopament de la personalitat umana e l'afortiment del respiech qu'es degut aus drechs de l'òme e a las libertats fondamentalas. Deu favorisar la compreneson, la tolerància e l'amistat entre totas las nacions e tots los gropes etnics o religiós, emai lo desvelopament de las activitats de las Nacions Unidas per manténer la patz.
3. Quò es los parents qu'an, en prumièr, lo drech de chausir la mena d'educacion que se balharà aus mainatges.
Article 27
1. Tota persona a lo drech de prene part liurament a la vita culturala de la comunautat, de jauvir de las arts e de participar au progrès scientific e aus beneficis que ne’n son la consequéncia.
2. L'autor de tota òbra scientifica, literària o artistica a drech a l'aparament daus interès moraus e materiaus que ne’n resultan.
Article 28
Tota persona a lo drech que s'establisse un òrdre sociau e onte los drechs e las libertats enonciats dins aquesta Declaracion se pueschan aplicar plenament.
Article 29
1. Tota persona a daus devers au respiech de la comunautat, qu'es lo sol endrech onte lo desvelopament liure e complèt de sa personalitat es possible.
2. Per profiechar de sos drechs e de sas libertats, tota persona serà mas somesa a las limitacions establidas per la lei nonmas per assegurar la reconeissença e lo respiech daus drechs e de las libertats daus autres e per fin de respiechar las justas exigéncias de la morala, de l'òrdre public e dau ben-èsser generau dins una societat democratica.
3. Aquilhs drechs e libertats se podràn pas jamai aplicar contràriament a las finalitats e aus principis de las Nacions Unidas.
Article 30
Res dins aquesta Declaracion se pòt pas interpretar coma que un Estat, un gropament o un individú auriá quau drech que siá d'entreprene una activitat o de realizar una accion emb la tòca d'abasir los drechs e las libertats que l’i s’enóncian.
